کانتریل ها به سه دسته کلی تقسیم میشوند:
کانتریل های خروجی(Exhaust contrail)،
کانتریل های آیرودینامیکی(Aerodynamic contrail)
و
کانتریل های از هم پاشیده(Dissipation contrail).
دولت نروژ در نظر دارد برای جلوگیری از گرمای جهانی و آسیب به طبیعت در آینده حمل و نقل هوایی خود را به صورت الکتریکی انجام دهد.
محققان طی انجام یک پژوهش جدید دریافتند که دلیل اینکه هواپیماها در هوای گرم و مرطوب قادر به پرواز نیستند، رطوبت یا گرمای زیاد هوا نیست بلکه چگالی هوا است.
سحر تاج بخش - دکترا، سازمان هواشناسی کشور، تهران، ایران ، رئیس گروه پیش بینی و هشدار
ابراهیم مرادی - کارشناس ارشد، شرکت فرودگاههای کشور، تهران، ایران، معاون مرکز کنترل
در این مقاله کوشش شده است نقش مدیریت در راهبری ترافیک هوایی کشور و کاهش خسارت های وارده به سرمایه های ملی و بین المللی با ارائه یک مطالعه موردی ارائه شود. به همین منظور پروازهایی که به مقصد فرودگاههای اهواز وآبادان در ماههای جون و جولای 2009 در حرکت بودند و به علت شرایط نامساعد جوی(گرد وغبار) اجبارا به فرودگاه مبدابازگشته (QRF) یا برای فرود در فرودگاه جایگزین تغییر مسیر داده اند (DIVERT) بررسی و میزان سوخت مصرفی و CO2 وارد شده به جو زمین محاسبه شده است. نتایج این مطالعه نشان می دهد که 134،519 لیتر بنزین برای 22 پرواز یاد شده بی جهت مصرف شده که با این میزان سوخت مصرفی، حدود 8 تن CO2 وارد جو شده است. اگرچه این میزان CO2 در مقیاسهای جهانی بسیار ناچیز است و گرمایش ناشی از آن قابل توجه نمی باشد اما یاد آور می شود این میزان تنها در بررسی یک مطالعه موردی محاسبه شده است و عملا با اعمال صحیح مدیریت ترافیک هوایی و آشنایی بیشتر با روشهای سازگاری با تغییر اقلیم قابل کنترل بوده است. راهکارهای پیشنهادی برای کاهش خسارت های یاد شده نصب تجهیزات دقیق تر در فرودگاهها به منظور اجرای عملیات نشستن هواپیما با دید کم و همچنین انتقال زمان پرواز ها از اوایل صبح به نیمه روز می باشد.
گرد وغبار، انتشار CO2 ، پرواز QRF و DIVERT و حداقل دید طرح تقرب فرودگاه
اراِیه شده در دوازدهمین کنفرانس مهندسی حمل و نقل و ترافیک ایران
مطالعات فراوان انجام شده در هواشناسی هوانوردی، نمایانگر تأثیر چشمگیر پدیده های مخرب جوی در سلامت و ایمنی پرواز است . این مقاله به معرفی پارامترهای جوی بارز در رخداد و بعضاً پیش بینی برخی از مهم ترین پدیده های جوی و ت أثیر آن بر عملیات پرواز می پردازد . این پدیده ها شامل یخ زدگی هواپیما، تلاطم و توفان تندری است . بررسی های انجام شده نشان می دهند که در خصوص وقوع یخ زدگی هواپیما عواملی نظیر دما، رطوبت، LWC ، سرعت قائم و ... نقش م ؤثری دارند . مطالعات نشان می دهند که در دماهای بین -3 تا -7 درج ة سانتی گراد، رطوبت بیش از %90 ، و سرعت های قائم کمتر از -0.2 hPa شرایط م ساعدی برای یخبندان فراهم می شود؛ به ویژه اگر LWC بیش از 0/6 گرم بر سانتی متر مکعب باشد یخبندان با شدت متوسط و یا بیشتر رخ می دهد . همچنین عوامل زیر در وقوع انواع مختلف تلاطم که یکی از اجتناب ناپذیرترین پدیده های جوی حین پرواز و هنگام نشست و برخاست هواپیماست مؤثرند :
- برای تلاطم هوای صاف : موقعیت رودبادها، شکل ناوه و پشتة سطوح فوقانی، حرکت هواپیما در منطقه COL و ...
- برای تلاطم کوهستانی : ارتفاع و شیب کوه،
- برای تلاطم همرفتی : وجود ابرهای همرفتی مانند ابرهایCB
- برای تلاطم مکانیکی : شدت و شیوة باد، پستی و بلندی سطح و پایداری جو
اما توفان های تندری مخرب ترین پدیده های جوی در عملیات پرواز است و می تواند بسیاری از پدیده های مخرب دیگر از جمله موارد فوق را دربر گیرد . شرایط و عوامل جوی لازم برای وقوع این پدیده ، رطوبت و همگرایی در سطوح پایین جو و همچنین ناپایداری جوی است و به کمک الگوریتم ویژه ای قابل پیش بینی است . عواملی مانند تلاطم، چینش باد، آذرخش و ... که با این پدیده همراهی می کنند، کار ایی هواپیما و سلامت پرواز را به شدت تحت تأثیر قرار می دهند .
توفان تندری، محتوای آب ابر (LWC) ، رودباد، همگرایی و تلاطم
ارایه شده: چهارمین همایش ایمنی هوانوردی
تشکیل یخ در طول پرواز
فرایند های گونا گونی در تشکیل یخ روی هواپیمای در حال پرواز دخالت دارند.ویژگی هایی که باعث تجمع یخ بروی قسمتهای مختلف هواپیما می شوند عبارتند از:
پارامترهای آیرودینامیکی که در ایجاد یخ بروی هواپیما موثرند عبارتند از:
1.کارایی هواپیما در اخذ قطرکها و بلورهای یخ
2.سرعت هواپیما
3.دمای سطح هواپیما
قطرکهای فوق سرد با شعاع حدود 10 الی 20 میکرون که در حدود 30- درجه سانتیگراد منجمد می شوند کوچکترین آنها در دمای حدود 40- درجه سانتیگراد یخ می زند. یخ زدگی در هواپیما در اثر برخورد با قطرکهای فوق سرد به محدود دمایی 5 تا 40- درجه ساتیگراد می باشد.
یخ زدگی موتور
علاوه بر احتمال تشکیل یخ بروی بدنه هواپیما ،خلبان باید مواظب یخ زدگی موتور در حین پرواز باشد این امر منجر به از دست دادن توان موتور ،مسدود شده لوله های ورودی هوا و اختلال در اندازه گیری سوخت می شود و ممکن است قسمتهای متحرک نیز از حرکت باز بماند یخ زدگی روی انواع موتورهای هواپیما شامل:
الف) یخ زدگی موتور پیستونی
ب) یخ زدگی موتورهای جت و توربینی
تجهیزات ضد یخ
تجهیزات ضد یخ یا یخ زدایی بدنه هواپیما معمولا شامل موارد زیر می باشد:
تجهیزات حرارتی Thermal :هوای گرم موتور بسوی سطحی که باید در مقابل یخ محافظت شود هدایت می گردد. سطح بصورت الکتریکی نیز می تواند گرم شود.
تجهیزات شیمیایی :Chemism الکل یا سایر مایعات ضد یخ روی سطح پاشیده می شود گاهی نیز از روغنیا گریس های ضد یخ نیز استفاده می شود.
تجهیزات مکانیکی Mechanical :یک روکش لاستیکی قابل ارتجاع روی لبهای جلویی و سطوح دیگر نصب می شود و از انقباض و انبساط متناوب نیز برای شکستن یخ در صورت لزوم استفاده می گردد.
ماهیت یخ زدگی هواپیما
یخ در اثر انجاد قطرات آب سرد روی هواپیما تشکیل می گردد یخ زدگی ممکن است در هنگام پرواز در داخل ابر یا در هنگام بارش یا در هوای صاف رخ می دهد. خطرات ناشی از یخ زدگی روی بدنه هواپیما شامل:
انواع تشکیل یخ برروی بدنه هواپیما
انواع گوناگون تشکیل یخ روی هواپیما کاملا قابل تشخیص نیستند ولی می توان آنها را به قسمتهای زیر تقسیم کرد:
1.شبنم یخی Hoar Forest
این تنها نوع یخ زدگی روی بدنه هواپیما در هوای صاف است. شبنم یخی در شرایط زیر می تواند ایجاد گردد:
الف) بروی هواپیمایی که روی زمین در فضای باند پارک شده است.
ب) بروی هواپیمای در حال پرواز
ج) در شب با آسمان صاف هنگامی که دمای هوا کمتر تز دمای نقطه شبنم باشد این نوع یخ بروی هواپیما پارک شده تشکیل می گردد
د) روی بدنه هواپیما که در سطوح فوقانی خیلی سرد حرکت می کند
اثرات شبنم یخی
الف) رسوب شدن آن روی آنتن ها با عث اختلال در سیستم مخابراتی هواپیما می شود.
ب) موقع پرواز و جدا شدن از سطح باند ایجاد مشکل می نماید.
ج) شیشه جلوی هواپیما را کدر می کند.
2.یخ کدر Rime Ice
هنگام برخورد قطرکهای فوق سرد با سطحی که دمای آن زیر صفر است تشکیل می شود.یخ های کدر بیشتر در مه های یخی تشکیل می گردد اکثرا بروی بالهای طولی و روی مفاصل هواپیما بصورت کریستال متخلخل و برنگ سفید است. چگالی آن کم و براحتی شکسته می شود.
خطرات ناشی از یخ کدر
الف) خواص آیرودینامیکی بالها را تغییر می دهد
ب) مدخل ورودی کاربراتور را مسدود می کند.
3.یخ شفاف Clear Ice
این نوع یخ با پوشش شفاف یا نیمه شفاف با سطحی صاف و صیقلی ظاهر می شود و از این رو به آن یخ شفاف می گویند. از خطرناکترین نوع یخ زدگی هواپیما محسوب می گردد. در ابتدا ،سطح آنها روی بالها هموار است.ولی با افزایش مقدار آن بصورت ناهموار ظاهر می شود. آنها بسختی کنده می شوند و براحتی نمی شکنند. مهمترین خطری که یخ شفاف برای هواپیما ایجاد می کند خطر آیرو دینامیکی است که همواره موجب افزایش وزن می شود و اگر توزیع آنها روی بدنه و بالها ناهمگون باشد باعث لرزش می گردد.
4.یخ باران Rain Ice
این نوع یخ زدگی مشابه یخ شفاف است ،خطرات ناشی از تغییر شکل آیرودینامیکی هواپیما در این نوع یخ زدگی عمده می باشد. اکثرا در جلوی جبهه گرم و پشت جبهه سرد مشاهده می شود. اکثر اوقات با توده های هوای سرد همراه است.
5.برف آبدار Pack Snow
برف خشک به هواپیما نمی چسبد با این حال اگر آب فوق سرد وجود داشته باشد هنگام برخورد آن با هواپیما منجمد شده و یخ زدگی رخ می دهد.
جو استاندارد سازمان هواپیمایی بین المللی
ساز مان هواپیمای بین المللی شرایط جوی استاندارد وضع کرده که براساس آن می توان مقیاس ارتفع سنجی را بنا کرد. این جو استاندارد ICAOمی نامند. بعضی مشخصات
جو ICAOدر جدول ذیل آمده است.
|
ارتفاع تقریبی(کیلومتری) |
فشار(میلی بار |
دما(درجه سانتیگراد) |
آهنگ دما با ارتفاع(C/KM) |
|
0 11 20 32 |
25/1013 32/226 75/54 68/8 |
15 5/56- 5/56- 5/44- |
5/6 0 1- |
وبلاگی از دانش آموخته ارشد فیزیک دریا و کارشناسی مهندسی هواشناسی برای علاقمندان و افرادی که می خواهند از علم هواشناسی آموزه ای بهتر داشته باشند- - - درضمن در صورت استفاده از مطالب وبلاگ ذکر مرجع نشان از هوشمندی شماست - - -